ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ
ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΡΔΑΤΟΥ: Αρθρογραφίες στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση
Φύλλο: 904
Λέανδρος Μπόλαρης

Μια περήφανη παράδοση


Οι «Αρθρογραφίες στην κομμουνιστική επιθεώρηση 1921-1924» του Γιάννη Κορδάτου (εκδόσεις Συλλογή, 2009) είναι μια σημαντική συνεισφορά στη μελέτη τόσο της ιστορίας της αριστεράς όσο και του έργου του Γ. Κορδάτου, του μαρξιστή ιστορικού.

Η «Κομμουνιστική Επιθεώρησις» ήταν το περιοδικό του ΣΕΚΕ (Κ) και ξεκίνησε την έκδοσή της το 1921. Ηταν μια κομβική χρονιά για το κόμμα που είχε ιδρυθεί τον Νοέμβρη του 1918 με διακηρυγμένο σκοπό να οδηγήσει την εργατική τάξη στην πάλη «διά την ανατροπήν της διεθνούς κεφαλαιοκρατίας και τον θρίαμβον του διεθνούς σοσιαλισμού». Ηταν η χρονιά που το εργατικό κίνημα έδινε σκληρές απεργιακές μάχες και το αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία της Μικράς Ασίας φούντωνε στα «μετόπισθεν» και στο ίδιο το μέτωπο. Ηταν επίσης η περίοδος που το ΣΕΚΕ -την προηγούμενη χρονιά είχε προσθέσει το «κομμουνιστικό» στον τίτλο του- προσπαθούσε, μέσα από κλυδωνισμούς, να αφομοιώσει τον μαρξισμό γενικά και την πείρα της Κομμουνιστικής Διεθνούς συγκεκριμένα. Η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» ήταν γέννημα αυτής της προσπάθειας.

Ο Γιάννης Κορδάτος είχε ενταχθεί στο ΣΕΚΕ από την ίδρυσή του και εκείνη την εποχή ήταν μέλος της κεντρικής επιτροπής. Αργότερα θα αναλάμβανε διευθυντής του «Ριζοσπάστη» και γραμματέας του κόμματος. Τα άρθρα που δημοσιεύονται σε αυτή την συλλογή καλύπτουν την περίοδο μέχρι τον Νοέμβρη του 1924.

Κρίση

Ο Κορδάτος καταπιάνεται με μια ευρεία γκάμα θεμάτων σε αυτά τα άρθρα. Η πολιτική κρίση που προκαλούσαν οι εξορμήσεις και οι αποτυχίες των πολεμικών εξορμήσεων του «ελληνικού ιμπεριαλισμού», σύμφωνα με την ορολογία του Κορδάτου, είναι ένα κεντρικό θέμα. Οι διαμάχες ανάμεσα στα «δυο κόμματα της αστικής τάξεως» έφτασαν σε βαθμό παροξυσμού -το ίδιο και οι διώξεις απέναντι στο εργατικό κίνημα.

Το «αγροτικό ζήτημα» είναι το δεύτερο μεγάλο θέμα που απασχολεί τον Κορδάτο. Έτσι κι αλλιώς τα πρώτα του πολιτικά άρθρα αφορούσαν τα ζητήματα των αγροτών του θεσσαλικού κάμπου. Τότε, το ζήτημα της απαλλοτρίωσης των «τσιφλικιών» - της αγροτικής μεταρρύθμισης έκαιγε τους αγρότες της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Ο Κορδάτος πάλεψε μέσα στο κόμμα για να αλλάξει η αρχική αφηρημένη θέση περί «εθνικοποίησης της γης». Ο Κορδάτος υποστήριζε ότι το κόμμα πρέπει να βρεθεί επικεφαλής των αγώνων των φτωχών αγροτών και των εργατών γης. Το σύνθημα «απαλλοτρίωση ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ» ήταν το σύνθημα που υποστήριζε. Όταν σήμερα η αντικαπιταλιστική αριστερά απαιτεί «κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση» των τραπεζών ή των επιχειρήσεων που απολύουν, πατάει σε μια περήφανη παράδοση.

Τα κομμάτια που ασχολούνται με τις εξελίξεις στο ΣΕΚΕ μοιάζουν ακατανόητα με μια πρώτη ματιά. Δυστυχώς, στην παρούσα έκδοση δεν υπάρχει κάποιο εισαγωγικό σημείωμα που να προσανατολίζει τον αναγνώστη στις αντιπαραθέσεις και συζητήσεις που διαπέρασαν το ΣΕΚΕ εκείνη την περίοδο, αντιπαραθέσεις στις οποίες ο Κορδάτος συμμετείχε ενεργά και παθιασμένα. Το άρθρο του Αγι Στίνα που χρησιμεύει σαν εισαγωγή, δίνει μια συμπαθητική εικόνα του Κορδάτου, αλλά δεν βοηθάει συνολικότερα. Για να τεθούν όλες αυτές οι πληροφορίες στο ιστορικό τους πλαίσιο, πολύ πιο χρήσιμο είναι το βιβλίο «ΣΕΚΕ-Οι επαναστατικές ρίζες της αριστεράς στην Ελλάδα» που κυκλοφορεί από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.

Όμως, ένα χαρακτηριστικό περνάει σαν κόκκινη κλωστή αυτά τα κείμενα. Ο Γ. Κορδάτος τα έγραψε ως πολεμικές, ως συμβολές στο χτίσιμο ενός επαναστατικού κόμματος μέσα στη φωτιά της μάχης. Αλλωστε, με τον ίδιο σκοπό έγραψε το πιο σημαντικό βιβλίο του, το «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821». Το βιβλίο που δημοσιεύτηκε στα τέλη του 1924 προκάλεσε την μήνιν των «βατράχων της πατριδοκαπηλείας» όπως τους ονόμαζε ο Κορδάτος. Στο πρόλογό του ανέφερε:

«Η εποχή μας -για μας τους κομμουνιστές- δεν είναι εποχή της ήρεμης εργασίας και σπουδαστηρίου. Άγνωστο για πόσον καιρό, λόγω της επαναστατικής περιόδου που περνούμε, για μας θα είναι άγνωστη η ησυχία, αφού ζούμε μέσα στο εργατικό κίνημα, που παίρνει στη χώρα μας μιαν επαναστατική και συνειδητή κατεύθυνση».

Αυτά τα βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε και σήμερα.