Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2009

ΜΙΑ ΑΛΛΙΩΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Η Ρόζα της φυλακής, της ποίησης και της επανάστασης

ΜΙΑ ΑΛΛΙΩΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Η Ρόζα της φυλακής, της ποίησης και της επανάστασης

Φύλλο: 886



Η Μαρία Κατσανδρή που έκανε τη σύνθεση των κειμένων και ενσαρκώνει τη Ρόζα στην θεατρική παράσταση «Ρόζα Λούξεμπουργκ - γράμματα από τη φυλακή - ένα λυρικό μανιφέστο», μίλησε στην Εργατική Αλληλεγγύη.



Πως γεννήθηκε αυτή η παράσταση;

Πολύ πιο νέα, ήμουν 20 χρονών όταν είχα διαβάσει κάποια από τα πολιτικά κείμενα της Ρόζας, χωρίς ίσως να έχω κατανοήσει πλήρως την σκέψη της, είχα καταλάβει ωστόσο πως επρόκειτο για μια διαφορετική μαρξιστική ματιά, και με είχε εντυπωσιάσει ο τρόπος γραφής της. Αυτά έμειναν στην άκρη του μυαλού μου. Πριν 5 χρόνια πέσανε στα χέρια μου τα γράμματα από την φυλακή. Πραγματικά εντυπωσιάστηκα. Άρχισα σταδιακά να δουλεύω στο μυαλό μου, την δομή της παράστασης. Γεννιόταν σταδιακά. Και όλο έλεγα ότι κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα. Φέτος είπα τώρα ήρθε η ώρα. Μια κύηση 5 ετών που όμως έχει άμεση σχέση με τις συνθήκες μέσα μου και γύρω μου.

Είμαι και εγώ ένας από τους απογοητευμένους αριστερούς. Νοσταλγός μιας επαναστατικής αριστεράς. Επί της ουσίας επαναστατικής. Τα Δεκεμβριανά με όλα τα λάθη, συν και πλην, εμένα με αναπτέρωσαν. Όταν πέθανε ο Αλέξανδρος και έλαβα το μήνυμα «αύριο όλοι στους δρόμους», για την διαδήλωση της Κυριακής, και έφτασα στο Μουσείο και είδα όλον αυτό τον κόσμο ένιωσα μια νέα ελπίδα να γεννιέται. Χωρίς να είμαι απαισιόδοξη, οφείλω να σου πω πως με πολύ κόπο και πείσμα κρατώ την ελπίδα μου.

Ποια είναι ακριβώς η δομή της παράστασης;

Η παράσταση στηρίζεται στα γράμματα της φυλακής αλλά ανάμεσα υπάρχουν και κάποια από τα σημαντικότερα πολιτικά της κείμενα, χαρακτηριστικά της Ρόζας. Κουβέντες που σχετίζονται με αυτά που λέει στα γράμματα. «Η ελευθερία είναι για αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά» λέει σε κάποια στιγμή.

Η παράσταση όμως ξεκινάει από την απολογία, ένα ντοκουμέντο του 1904. Ήταν ανάγκη να βρω μια πραγματική αρχή πριν φτάσω στην φυλακή. Να δώσω μια εξήγηση για την θέση της Ρόζας για τους λόγους που βρίσκεται εκεί.

Αλλά και το τέλος είναι έξω από την φυλακή. Η παράσταση τελειώνει με τον θάνατό της. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Χωρίς τα τελευταία της λόγια. «Πίστη στην επανάσταση. Να χαθούμε όλοι αδέλφια για να σώσουμε τη γη».

Τα γράμματα από την φυλακή είναι σχεδόν λυρικά κείμενα. Οι περιγραφές της Ρόζας είναι στα όρια της ποίησης. Πώς συνδέεται η εικόνα της μαχητικής επαναστάτριας γυναίκας, με αυτή την ευαισθησία που βγαίνει μέσα από τα γράμματα της φυλακής;

Κατ΄ αρχήν θέλω να σου πω πως η Ρόζα μέσα στην φυλακή έγραψε στα κρυφά και καταπληκτικά πολιτικά κείμενα. Όμως πράγματι στα γράμματα η Ρόζα μας εντυπωσιάζει. Δεν περιμένει κανείς να δει αυτή την πλευρά της Ρόζας. Μέσα από τα πολιτικά κείμενα βλέπεις ένα μυαλό σκληρό. Έναν πολιτικό άνθρωπο, έναν επαναστάτη του μεγέθους του Γκράμσι, ή και αργότερα του Τσε. Και μετά εντυπωσιάζεσαι όταν βλέπεις στα γράμματα της φυλακής όλη αυτή την ποίηση. Μια μαγική ποίηση, μια απίστευτη δυνατότητα να κάνει την ζωή ποίηση.

Και αυτή η εικόνα της Ρόζας δίνει και στο μαρξισμό έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Παρουσιάζει τον ίδιο τον μαρξισμό σαν ποίηση. Γιατί δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την επαναστάτρια Ρόζα από την Ρόζα της φυλακής. Είναι το ίδιο πρόσωπο. Ένας σκληρός, μαχητής επαναστάτης έχει και το άλλο του πρόσωπο. Αυτό το τόσο ευαίσθητο πρόσωπο, μας δίνει μαθήματα ζωής. Για να είσαι μαρξιστής πρέπει να έχεις ευαισθησία και γνώση.

Και το βλέπουμε αυτό μέσα στα γράμματα. Βλέπουμε την ευρύτατη μόρφωση και παιδεία της. Δεν είναι μόνο τα έντομα ή τα φυτά (η Ρόζα άλλωστε είχε σπουδάσει ζωολογία και φυτολογία). Είναι το ενδιαφέρον για την μουσική, την ποίηση, το θέατρο. Μιλάει για τον Μότσαρτ, μιλάει για το Σαίξπηρ και τον Γκαίτε. Μέσα από τα γράμματα βλέπουμε την ανοιχτοσιά αυτού του μυαλού. Ναι, ένας μαρξιστής οφείλει να έχει ολοκληρωμένη γνώση ακόμα και για την κλασική παιδεία. Και η Ρόζα αποδεικνύει την πολύ πλατιά και «βαριά» της μόρφωση, αναγκαία για την κατανόηση της κοινωνίας και την δράση μέσα σε αυτήν.

Ταυτόχρονα η Ρόζα δεν παρουσιάζει τον εαυτό της ως ξεκομμένη ηγέτιδα, αλλά επαναλαμβάνει σε διάφορα σημεία πως βλέπει τον εαυτό της ως έναν απλό στρατιώτη ταγμένο σε ένα μεγάλο σκοπό.

Ένα λαμπρό μυαλό, ένας άνθρωπος με τέτοια πνευματικότητα, δεν μπορεί παρά να γνωρίζει καλά πως είναι ένα μυρμηγκάκι στο στρατό των μυρμηγκιών. Χωρίς έπαρση, χωρίς μεγαλοστομίες. Η Ρόζα δεν έπαιζε με τις λέξεις. Λέει πάντα την αλήθεια. Π.χ. αναφέρεται πολλές φορές στη θλίψη της. «Είμαι θλιμένη, είμαι μελαγχολική περνάνε μέρες που δεν ακούω ούτε την φωνή μου». Είναι φυσικό για ένα ζωντανό ανθρώπινο πλάσμα κλεισμένο σε τέσσερις τοίχους. Ταυτόχρονα (παρόλα αυτά) όπως λέει και η ίδια «μέσα από το σκοτάδι χαμογελώ στη ζωή».

Γι΄ αυτό αυτή η γυναίκα, αυτό το ηρωικό πλάσμα που λεγόταν Ρόζα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα.

Ενσαρκώνεις την Ρόζα στην σκηνή σε έναν μονόλογο. Πώς βλέπεις τον εαυτό σου ως επαναστάτρια Ρόζα; Τι ζητάς από αυτό το ρόλο και γενικότερα από την παράσταση;

Δεν τολμάω να δω τον εαυτό μου σαν Ρόζα. Όταν πας να ενσαρκώσεις πλάσματα σαν την Ρόζα μπορείς μόνο να τα πλησιάσεις με δέος. Και ξέρεις, δεν είναι ένα φανταστικό πρόσωπο. Δεν είναι απλά ένας ακόμα θεατρικός χαρακτήρας. Είναι μια πραγματική προσωπικότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που προσεγγίζω την παράσταση με τόσο δέος. Και οφείλω να σου πω, με πολύ φόβο και τρακ. Τρέμω. Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνουν τα κείμενα της Ρόζας. Ωστόσο αυτό που με ενδιαφέρει δεν είναι η πρωτοτυπία αλλά η ουσία. Αυτό που πραγματικά ελπίζω είναι αυτός που θα βγει από την παράσταση να θελήσει να διαβάσει Ρόζα. Να ενδιαφερθεί για την σκέψη της. Θέλω να ακουστεί η σκέψη της.

Ποιο κοινό θεωρείς πως πρέπει να ακούσει τις σκέψεις της Ρόζας σήμερα;

Στην παράσταση αυτή θέλω να έρθουν νέοι άνθρωποι. Θέλω να δω τα παιδιά που βγήκαν στο δρόμο τον Δεκέμβρη. Παιδιά που δεν είχαν ακούσει για τον Μαρξ, τον Λένιν, τον Μπακούνιν. Εμείς είμαστε μια γενιά που μεγαλώσαμε με τον απόηχο της δικτατορίας. Από το σχολείο ακόμα ήμασταν όλοι οργανωμένοι. Σήμερα έχουμε μια γενιά που μπορεί να μην μεγάλωσε με τις πολιτικές θεωρήσεις του παρελθόντος αλλά έχει πολιτικά ένστικτα.

Αν ο Μάης του ΄68 και το Πολυτεχνείο έγινε από 25άρηδες και 30άρηδες, τα γεγονότα του Δεκέμβρη έγινε από έφηβους. Αυτό είναι μια τεράστια εξέλιξη. Και αν αυτός ο αυθορμητισμός τους ήταν εύκολα εκμεταλλεύσιμος στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, δεν θα είναι έτσι στο μέλλον.

Αυτά τα παιδιά πρέπει να ακούσουν την Ρόζα. Την φωνή μια επαναστάτριας που πάλεψε πραγματικά να αλλάξει την κοινωνία. Και χρειαζόμαστε επαναστάτες σήμερα. Αλλά να μην ξαναγυρίσουμε στα λάθη της αριστεράς του παρελθόντος. Στο κυνήγι του Στάλιν. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να αναγνωρίσουμε όλα τα χαρακτηριστικά από τους αληθινούς επαναστάτες του παρελθόντος.

Απελευθέρωση της κοινωνίας δεν μπορεί να σημαίνει καταπίεση του ατόμου. Αντίθετα Απελευθέρωση της κοινωνίας είναι η διάθλαση της ατομικής καθημερινότητας μέσα από τις κοινωνικές συνθήκες. Το μότο μου για αυτή την παράσταση είναι το εξής: αν κάποιος δεν αγαπάει έτσι την ζωή, και δεν την σέβεται, έτσι όπως η Ρόζα Λούξεμπουργκ, δεν μπορεί να είναι επαναστάτης. Αυτό που λέω δηλαδή είναι ότι δεν μπορείς να είσαι σωστός κομμουνιστής αν δεν εγκλείεσαι μέσα σου από ποίηση. Πρέπει να είσαι ευαίσθητος και ανθρωπιστής.

Μίλησες και νωρίτερα για τον Δεκέμβρη, και συνέδεσες την γέννηση της παράστασης (έστω και συναισθηματικά) με τα γεγονότα. Ποια είναι η γνώμη σου για τα γεγονότα;

Ξέρουμε όλοι πως η ιστορία είναι ένα υπέροχο σπιράλ. Και γνωρίζουμε επίσης πως πρέπει να περάσουμε από μεγάλες κρίσεις και να σφίξουμε τις αλυσίδες για να πούμε «επ! ως εδώ». Γιατί για δεκαετίες τώρα περάσαμε μέσα από έναν ψευτοευδαιμονισμό και δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Μιας ψεύτικης εικόνας πλούτου.

Ξαναμπαίνουμε σε μια διαδικασία σκληρή. Σίγουρα έχουμε φτάσει σε ένα σημείο καμπής. Τα πάντα γύρω μας βρίσκονται σε κρίση. Το περιβάλλον, η κοινωνία, οι ίδιες οι ανθρώπινες σχέσεις. Και η κρίση έφτασε και ακούμπησε και την Τέχνη. Μια Τέχνη που έγινε διαδικασία, προϊόν, έγινε δήθεν και ξεχάσαμε να ακουμπάμε την αλήθεια.

Μέσα σε κάθε Μεσαίωνα κρύβεται ο σπόρος για την αναγέννηση. Έτσι μέσα στην λαίλαπα του συστήματος που μας οδηγεί να ξεχνάμε ακόμα και αυτόν τον σεβασμό προς τον εαυτό μας, και έχουμε αρχίσει να το πληρώνουμε πάρα πολύ σκληρά, βλέπουμε να γεννιέται η ελπίδα. Και ο Δεκέμβρης ήταν ελπίδα για πολλούς από εμάς. Μας αναζωπύρωσε την πολιτική μας συνειδητοποίηση.



Πληροφορίες για την παράσταση:
Πρεμιέρα: Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009

Παραστάσεις: κάθε Δευτέρα και Τρίτη
Θέατρο: Αγγέλων Βήμα (Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια)
Σύνθεση κειμένων: Μαρία Κατσανδρή
Μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου
Σκηνοθεσία: Σεσίλ Μικρούτσικου
Σκηνικά - Κοστούμια: Κατερίνα-Χριστίνα Μανωλάκου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ράνια Γλυμίτσα
Ρόζα η Μαρία Κατσανδρή

Τη συνοδεύει με βιολί ο Οδυσσέας Ζαφειρόπουλος, σε μουσική που έγραψε για την παράσταση ο Θάνος Μικρούτσικος.

Η Μαρία Κατσανδρή μίλησε στον Κυριάκο Μπάνο

http://www.sek-ist.gr/EA/home.php?article_ID=2802

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου